Als je voor de wijsheid van ‘ontwaakt-zijn’ wilt trainen, moet je eerst het hart van groot mededogen wakker schudden en de alles omvattende (bodhisattva)-gelofte afleggen: bedreven worden in de beoefening van samādhi en het bevrijden van alle wezens, zodat je niet alleen voor jezelf bevrijding nastreeft.
Dan moet je alle verschijningsvormen laten gaan, alle objecten laten rusten, zodat je lichaam en geest eenvoudigweg kunnen zijn zoals ze zijn en er geen ruimte is tussen activiteit en verstilling.
Eet en drink met mate, niet te veel, noch te weinig. Reguleer je slaap, niet te lang, noch te kort. Als je gaat mediteren, kies dan een stille, rustige plek en leg een dik kussen op de grond. Maak je riem en kleding wat losser en neem rustig de juiste houding aan.
Vouw dan je benen gekruist in elkaar (Lotus-houding). Leg eerst de rechtervoet op de linkerdij en dan de linkervoet op de rechterdij. Het is ook goed om maar één voet kruislings neer te leggen, leg dan alleen de linkervoet op de rechterdij. Vervolgens laat je je rechterhand op de linkervoet rusten en de linkerhand in de palm van de rechterhand, waarbij de duimen elkaar licht raken en overeind houden.
Wieg langzaam van achteren naar voren en van links naar rechts. Zit dan standvastig rechtop zonder naar links of rechts, achterover of voorover te leunen. De wervels van de onderrug, rug en nek moeten in één lijn staan met de bovenkant van het hoofd en elkaar ondersteunen, je gestalte als een stoepa. Maar je moet je lichaam niet te veel strekken want daardoor wordt je energie opgewonden.
Houd je oren in lijn met je schouders en je neus in lijn met je navel. Houd je tong tegen je voortanden aan, met je lippen en tanden op elkaar. Houd je ogen open maar geloken, om te vermijden dat je gaat dommelen of in slaap valt. Om meditatieve stabiliteit (ch’an ting) te vinden is dit de krachtigste beoefening. In het verleden hebben eminente monniken die zit-meditatie beoefenden altijd met hun ogen open gezeten. Meester Fa-Yun Yuan-tong berispte hen die met gesloten ogen mediteerden; hij noemde dat “(zitten in) de donkere grot van een berggeest”. Dit heeft een diepe betekenis, wat ervaren mediteerders weten.
Als je houding tot rust is gekomen en je adem regelmatig is, laat dan je onderbuik losjes ontspannen. Raak niet verwikkeld in gedachten over goed of slecht. Als er een gedachte opkomt, wees je er dan van bewust. In gewaarzijn wordt hij losgelaten. Als je een tijdlang al het redeneren vergeet, wordt je vanzelf één. Dit is de kunst van meditatie.
Ik durf te zeggen dat dit zitten in meditatie de Dharma-deur is naar vrede en vreugde. Dat veel mensen ziek worden, komt omdat zij niet zorgvuldig in hun denken en voelen zijn. Als je wel met de juiste geesteshouding zit, komen de vier elementen vanzelf tot rust, je daadkracht komt tot leven en wordt helder, juist denken wordt overduidelijk. Dan beschermt het aroma van de Dharma je geest, die sereen, helder en vreugdevol zal zijn.
Iemand die het bestaan (‘wat wij zijn’) opgehelderd heeft, kan je een draak die water heeft gevonden noemen of een tijger die de (vrije) bergen heeft bereikt. Zij die dat nog moeten doen – laten steeds de wind in het vuur blazen. Er is niet veel moeite nodig. Je hoeft slechts te zien en het ware hart te volgen, dan zal je zeker niet misleid worden. Maar wanneer we de Weg als ‘verheven’ beschouwen, zijn er vele valkuilen; allerlei dingen zijn aantrekkelijk en geven aanstoot. Maar als we in de juiste aandachtigheid blijven, kan dit alles ons niet tegenhouden.
Omdat de Shurangama-Soetra, de Tiantai-geschriften over “stoppen en kijken” en Meester Gui Feng’s 'Hoe Realisatie te beoefenen' zich toeleggen op het blootleggen van hindernissen, zijn ze een ‘must know’ voor beginners op het Pad.
Wanneer je uit meditatie wilt opstaan, beweeg dan langzaam en sta voorzichtig op, niet plotsklaps. Nadat je uit meditatie bent gekomen en bent opgestaan, doe dan te allen tijde wat heilzaam is; bescherm en behoud de kracht van verstilling alsof je je baby beschermt. Op die manier kan je de kracht van meditatieve stabiliteit vervolmaken.
De gegronde verstilling van meditatie is een uiterst dringende kwestie. Als je niet dit stille zitten beoefent, verschijnt er onrust en angst in de sereniteit en zal je uiteindelijk versuft raken. Dus wie het juweel zoekt, moet de golven tot bedaren brengen; in onrustig water is die moeilijk te vinden. Stille stabiliteit maakt het water rustig en helder, zodat het juweel van de hart-geest vanzelf tevoorschijn komt.
Daarom zegt de Perfecte Verlichting Soetra: “Onbelemmerde zuivere wijsheid hangt volledig af van de aanwezigheid van de gegronde verstilling van meditatie.” De Lotus Soetra zegt: “Ga zitten in een omsloten ruimte en harmonieer hart-en-geest, zodat het zo stil en onbeweeglijk is als de Centrale Berg.”
Voor deze kennis van het overstijgen van zowel het gewone als van het heilige, moet je oorzaak en gevolg laten rusten; om zittend of staand te sterven, moet je op de kracht van de onverstoorbare, stille geest vertrouwen. Ook al besteed je je hele leven eraan, kan je toch nog geen succes hebben, laat staan als je je tijd verdoet! Hoe ga je om met karma? Daarom zeiden de oude meesters: “Als je niet de kracht van gegronde stilte koestert, ga je gewillig richting de dood, zinloos levend met je ogen dicht, al voortdobberend.”
Ik hoop dat al je vrienden op het pad van Zen dit vaak zullen lezen en herlezen, zodat jij en anderen waarachtig ontwaken.
Dit is de eerste uitleg van Zenmeditatie in het Chinees die we kennen. De tekst is geschreven en beschikbaar gemaakt in 1103. Dit is ruim een eeuw voor Zenmeester Dōgen er zijn eigen in het Japans geschreven versie van produceerde na zijn terugkeer uit China.
